Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1429) zakłada przebudowę od 1 stycznia 2024 r. dotychczasowego systemu świadczeń dla osób z niepełnosprawnościami oraz ich opiekunów poprzez:
- wprowadzenie do systemu prawnego nowego świadczenia świadczenia wspierającego kierowanego bezpośrednio do osoby z niepełnosprawnością w wieku od ukończenia 18 r. życia,
- zmiany w warunkach przyznawania funkcjonującego obecnie świadczenia pielęgnacyjnego,
- likwidację specjalnego zasiłku opiekuńczego.
Stare świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy (SZO), do których prawo powstanie do 31.12.2023 r. będą przysługiwały na dotychczasowych zasadach. Oznacza to, że opiekun osoby niepełnosprawnej będzie nadal uprawniony do „starych” świadczeń jedynie w przypadku spełniania wszystkich dotychczasowych warunków, w tym warunku niepodejmowania lub rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania osobistej opieki nad osobą niepełnosprawną.
W przypadku utraty ważności orzeczenia osoby niepełnosprawnej, której opiekun pobiera stare świadczenie pielęgnacyjne lub SZO kontynuacja wypłaty tych świadczeń jest możliwa pod warunkiem, że każdorazowo wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia oraz zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do świadczenie pielęgnacyjnego w terminie 3 miesięcy licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności.
W przypadku ustania prawa do SZO w związku z upływem okresu zasiłkowego, na który świadczenie zostało przyznane, prawo do SZO może być kontynuowane pod warunkiem, że wniosek o świadczenie na kolejny okres zasiłkowy zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym zakończył się dotychczasowy okres zasiłkowy.
Ustawą o świadczeniu wspierającym wprowadzono również regulację, że w przypadku śmierci osoby wymagającej opieki po 31.12.2023 r. stare świadczenie pielęgnacyjne lub SZO będzie przysługiwało do ostatniego dnia miesiąca po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć osoby wymagającej opieki. W takiej sytuacji opiekun będzie mógł w okresie pobierania świadczenia po zgonie osoby niepełnosprawnej podjąć pracę czy też ubiegać się o inne świadczenia np. świadczenie rodzicielskie. Przeszkodą nie będzie również uzyskanie emerytury lub renty za ten okres.
Świadczenia wypłacone za okres po zgonie osoby niepełnosprawnej nie stanowią tytułu do ubezpieczenia społecznego i składka na ubezpieczenie emerytalne i rentowe nie zostanie opłacona ani do ZUS ani do KRUS.
WAŻNE! Jeżeli osoba niepełnosprawna, nad którą sprawujesz opiekę zdecyduje się ubiegać o świadczenie wspierające w ZUS, wówczas zawiesimy Ci wypłatę starego świadczenia pielęgnacyjnego lub SZO do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez ZUS. Jeżeli okaże się, że osoba niepełnosprawna otrzyma odmowę świadczenia wspierającego lub jej wniosek o to świadczenie pozostanie bez rozpatrzenia, zawieszona wypłata zostanie wznowiona.
Stare świadczenie pielęgnacyjne ani SZO nie będzie przysługiwało opiekunowi, jeśli osoba niepełnosprawna, nad którą sprawowana jest opieka, otrzyma świadczenie wspierające.
W sytuacji, gdy świadczenie pielęgnacyjne bądź SZO będą wypłacone za okres, za który osoba wymagająca opieki otrzymała świadczenie wspierające będą stanowiły nienależnie pobrane świadczenie. Opiekun będzie zobowiązany do zwrotu takiego nienależnie pobranego świadczenia wraz z odsetkami. Zapobiegawczo opiekun może zwrócić się do tutejszej jednostki o zawieszenie wypłaty świadczeń od daty, od której osoba niepełnosprawna będzie ubiegać się o przyznanie świadczenia wspierającego.
Przyznanie świadczenia wspierającego będzie miało też taki skutek, że opiekun nie będzie miał już możliwości powrotu na stare świadczenie pielęgnacyjne czy SZO.
W nowym systemie nie będzie już specjalnego zasiłku pielęgnacyjnego (SZO).
Świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach.
Świadczenie pielęgnacyjnego na nowych zasadach, będzie przysługiwało:
- matce albo ojcu,
- innym osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom,
- opiekunowi faktycznemu dziecka,
- osobom sprawującym pieczę zastępczą
– jeżeli sprawują opiekę nad osobą niepełnosprawną w wieku do ukończenia 18 roku życia.
Osoba niepełnosprawna musi legitymować się, tak samo jak do tej pory tzn. orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami koniecznościami stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie leczenia rehabilitacji i edukacji.
W przypadku gdy osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne, która sprawuje opiekę nad dzieckiem w wieku do ukończenia 18. roku życia i która będzie chciała od 1 stycznia 2024 r. otrzymać świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach (czyli z możliwością podejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej bez ograniczeń lub pobierania emerytury) będzie musiała zrezygnować z pobierania świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie starych przepisów i złożyć wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie nowych przepisów.
Istotną zmianą jest umożliwienie pobierania świadczenia pielęgnacyjnego w zwielokrotnionej kwocie w zależności od liczby osób, nad którymi sprawowana jest opieka. W przypadku, gdy opiekun będzie sprawował opiekę nad więcej niż jedną osobą z niepełnosprawnością w wieku do ukończenia 18 roku życia, kwota świadczenia pielęgnacyjnego zostanie podwyższona o 100% na drugą i każdą kolejną osobę. Regulacja ta nie dotyczy jednak wniosków złożonych przez dyrektora placówki opieki zastępczej.
Nowe świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli:
- osoba wymagająca opieki została umieszczona lub przebywa w domu pomocy społecznej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, o której mowa w przepisach o pomocy społecznej, zakładzie karnym, zakładzie poprawczym, areszcie śledczym albo schronisku dla nieletnich;
- osoba wymagająca opieki jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
- osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna;
- na osobę wymagającą opieki inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
- na osobę wymagającą opieki ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub do zasiłku dla opiekuna.
Świadczenie wspierające
Od 1 stycznia 2024 r. wprowadza się nowy rodzaj świadczenia, tj. świadczenie wspierające, które będzie skierowane bezpośrednio do osób z niepełnosprawnościami w wieku po ukończeniu 18 roku życia.
Warunkiem uzyskania świadczenia wspierającego jest uzyskanie decyzji o ustaleniu poziomu potrzeby wsparcia – na poziomie od 70 pkt do 100 pkt. i wynosić będzie od 40% do 220% renty socjalnej. Decyzje o ustaleniu poziomu wsparcia będą wydawały wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności, natomiast przyznawał i wypłacał świadczenie będzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Wprowadzono trzy terminy, od kiedy będzie dostępne świadczenie wspierające:
- od 1 stycznia 2024 r. – z ustalonym poziomem potrzeby wsparcia od 87 do 100 pkt,
- od 1 stycznia 2025 r. – z ustalonym poziomem potrzeby wsparcia od 78 do 86 pkt,
- od 1 stycznia 2026 r. – z ustalonym poziomem potrzeby wsparcia od 70 do 77 pkt.
Świadczenie wspierające jest niezależne od dochodu, nie ma w nim również ograniczeń dotyczących podejmowania pracy przez osobę niepełnosprawną. Jest to świadczenie nieopodatkowane, wolne od egzekucji oraz nieoskładkowane.
Za osobę, która nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ze względu na potrzebę udzielania wsparcia osobie niepełnosprawnej, (której zostanie przyznane świadczenie wspierające), wspólnie z nią zamieszkującej i gospodarującej, Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie opłacał składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Prawo do objęcia ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym oraz ubezpieczeniem zdrowotnym będzie przysługiwało tylko jednej osobie.
Od w/w zasady ustawodawca przewidział jeden wyjątek. Od 1 stycznia 2024 o świadczenie wspierające będą mogły ubiegać się również osoby, które uzyskają mniej niż 87 punktów, jeżeli ich opiekun pobiera świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy, o ile spełnią inne warunki określone w ustawie o świadczeniu wspierającym.
Więcej Informacji o świadczeniu wspierającym można uzyskać na stronie MRPIPS:
https://www.gov.pl/web/rodzina/swiadczenie-wspierajace---pytania-i-odpowiedzi
Ustawa:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230001429
